Duurzame schoolgebouwen door inzicht en slim energiebeheer.

Het schoolgebouw, uniek in energieverbruik

Het schoolgebouw is vrij uniek qua gebruik. Iedere schooldag stromen lokalen en gemeenschappelijke ruimtes vol met leerlingen wat een intense belasting geeft op de installaties van het gebouw. Deze installaties verbruiken energie en het is belangrijk dat deze doelmatig functioneren. Ze zorgen voor voldoende ventilatie, verlichting, de juiste temperatuur, enzovoorts. Wat het nog dynamischer maakt, zijn de bedrijfstijden van een schoolgebouw. Zo kan de installatie van de aula misschien om 14:00 uur al uit, terwijl de lokalen nog ventilatie tot 16:00 uur nodig hebben. Kortom, dit vraagt om een goed inzicht en de juiste afstelling.

Een schoolgebouw is ook een object met de meeste vakanties. Zijn er wel docenten op school, maar geen leerlingen, dan kunnen de installaties op een lagere stand worden gezet. Beter is dan nog alleen die ruimten klimatiseren die gebruikt worden. Op alle overige dagen, zonder docenten, kunnen alle installaties uit. Met zo’n uniek en divers gebouwgebruik is de kans op een foute (klok)instelling aanwezig, wat een onnodig energieverbruik oplevert.

Dat er voor de schoolgebouwen in ons land nog ruimte is voor verbetering qua duurzaamheid blijkt ook uit het recente onderzoeksrapport van Oberon. Nederland telt zo’n 8.700 schoolgebouwen in het PO en VO. Om te zien hoe duurzaam deze schoolgebouwen zijn, geeft het energielabel een eerste indicatie. De conclusie van dit onderzoek laat zien dat slechts 8% van de Nederlandse scholen pas beschikt over zo’n energielabel. Verandering binnen schoolgebouwen is zeker nodig als we willen voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs.

Wat betekent Paris proof voor het onderwijs?

Bij het klimaatakkoord van Parijs hebben alle EU-lidstaten met elkaar afgesproken om ervoor te zorgen dat de EU in 2030 minimaal 55% minder CO2 moet uitstoten. Met als doel om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius. Hoe kunnen scholen bijdragen aan deze CO2 reductie? Hierover zijn de uitgangspunten duidelijk;

• CO₂-neutraliteit wordt bereikt als alle energie volledig met duurzame bronnen wordt ingevuld.
• In 2050 is een derde van de huidige energievraag uit CO₂-neutrale bronnen beschikbaar.
• Er is twee derde energiebesparing nodig door de vastgoedsector om CO₂-neutraliteit te bereiken.

Sturen op werkelijke energieprestaties van een schoolgebouw

Het ontbreken van energielabels voor schoolgebouwen legt ook de verdere problemen bloot van dergelijke labels. De labels gaan uit van theoretisch energiegebruik en het is stukken effectiever om energieverbruik te baseren op het werkelijke gebruik. Dit zette onder andere de Dutch Green Building Council aan om de WEii in het leven te roepen. WEii staat voor Werkelijke Energie intensiteit indicator. Het is een betere en eerlijkere manier om het energiegebruik van utiliteitsgebouwen per jaar uit te drukken in kWh/m².

Op WEii.nl kunnen gebouweigenaren snel en eenvoudig inzicht krijgen in het werkelijke energieverbruik. Hier vergelijk je ook eenvoudig de energieprestaties van jouw pand in relatie tot gelijkwaardige panden binnen de onderwijssector. Verder krijg je een beter beeld van hoe ver jouw pand verwijderd is van het behalen van de Parijse klimaatdoelstellingen of zelfs een energieneutraal gebouw.

Eindnorm energieverbruik per type schoolgebouw

Kijken we naar de energiebesparingen dan zijn een aantal eindnormen qua energieverbruik per sector opgesteld. Voor onderwijs en schoolgebouwen zijn dit de volgende:

• Primair onderwijs: 60 kWh per m2
• Voortgezet onderwijs: 60 kWh per m2
• Hogescholen en universiteiten: 70 kWh per m2 

Door uit te gaan van het werkelijk verbruik en een eindnorm per sector kan iedereen eenvoudig inzicht krijgen waar hij staat en welke ruimte er nog is voor energiebesparing. 

Goed energiebeheer begint met inzicht

De bovenstaande normen zijn een heldere stip aan de horizon om naar te streven. Maar om energie te kunnen besparen, is het cruciaal om te weten waar en waarom de meeste energie wordt verbruikt. Bij complexe schoolgebouwen kan het lastig zijn om de juiste inzichten te verzamelen.

Door te starten met het monitoren van het energieverbruik (met bijv. Een EMS systeem) heb je goed inzicht wanneer energieverbruik plaatsvindt en hoeveel. Als je ook het onderhoudsbedrijf toegang geeft tot de data (leesfunctie) dan kunnen zij direct zien of installaties op de juiste tijden draaien en of er aanpassingen gewenst zijn. Zorg ook als school dat ieder jaar alle vakanties en vrije dagen worden geprogrammeerd in het systeem. Juist scholen met verwarming, koeling en ventilatie gebruiken standaard al meer energie dan scholen met alleen verwarming, dat is logisch, maar dat betekent ook dat onjuiste instellingen kunnen resulteren in een bovenmatig energieverbruik.

De belangrijkste onderdelen van een goed binnenklimaat van een schoolgebouw

Inzicht in het energieverbruik in een schoolgebouw kan helpen om te zien hoe en waar het energieverbruik kan worden verminderd. Gemiddeld kan 5-20% bespaard worden door beter energiebeheer. En dit kan op meerdere onderdelen. Hieronder hebben we de meest belangrijke onderdelen uiteengezet:

Verlichting

Voor schoolgebouwen is de verlichting vaak de grote (in de top 3) vreter van energie. Degene die als eerste arriveert, zet ‘s ochtends de verlichting aan, terwijl de laatste persoon deze pas ‘s avonds weer uitschakelt. Dit is zonde, omdat er op die manier veel energie verloren gaat. Bovendien verbruiken verouderde TL- en halogeenlampen onopgemerkt veel energie. Denk aan de volgende besparingstips met betrekking tot de verlichting:

• Vervang onzuinige verlichting door ledverlichting (subsidie)
• Ga aan de slag met automatische lichtschakelaars op basis van aanwezigheid
• Benut zo veel mogelijk intredend daglicht
• Houd de ramen schoon om het natuurlijke daglicht optimaal te benutten

Ventilatie

Met de komst van de Covid-19 pandemie werd nog eens duidelijk hoe belangrijk het is om goed te ventileren. Het is hierbij van belang om te streven naar een evenwicht tussen efficiënt ventileren en het bewust omgaan met energie. Want alleen zo kan je overmatig energieverbruik vermijden. In de praktijk betekent dit dat we de ventilatiemogelijkheden op de juiste manier moeten benutten. Of het nu gaat om individuele afzuigventilators in toiletruimtes of om een geavanceerd, uitgebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Ook voor ventilatie zijn er voldoende besparingstips:

• Vervang ventilatormotoren en filters door energiezuinige varianten
• Laat ventilatiekanalen tijdig reinigen en vervang de filters
• Zorg ervoor dat de ventilatie uit staat tijdens studiedagen, weekenden en vakanties
• En voor koeling kan je ventileren tijdens de zomernacht

Temperatuur – Verwarming / Koeling

Een andere grote kostenpost wat betreft energie zijn de systemen voor verwarming en koeling. Maar hoe groter de kostenpost, des te meer er te besparen valt. De gevallen van scholen waar de kachel brandt en de ramen openstaan, komen zeker nog stelselmatig voor. Een goed ontwerp van een gebouw kan een groot verschil maken op dit gebied. Alleen, in een bestaand schoolgebouw zullen strategieën om het energieverbruik te verminderen bestaan uit het kiezen van het juiste verwarmings-/koelsysteem en het verbeteren van de constructie van het gebouw om de efficiëntie te verhogen. Denk ook aan de volgende besparingstips met betrekking tot de verwarming/ koeling van jouw school:

• Leerlingen en apparatuur stralen veel eigen warmte uit. Hierop kan je anticiperen: stook ’s ochtends niet te hoog, zet ’s middags wat eerder de verwarming uit.
• Gebruik een regeling die weersafhankelijk is
• Laat de CV-installatie waterzijdig inregelen (water in balans)
• Gebruik een overwerktimer (voor bijvoorbeeld ouderavonden)
• Zorg dat er niet voor (of op) radiatoren geen obstakels staan (bijv. meubilair)
• Voor koeling is het van belang om het aanzuigen van warme lucht te voorkomen
• Of ga aan de slag met automatische zonwering

Apparatuur (computers / gereedschap etc.)

In het onderwijs zijn computers een groeiende bron van energieverspilling. Zo komt het nog regelmatig voor dat de computers tijdens tussenuren en na de lessen gewoon aan staan. Soms is er ‘s nachts een blauwe gloed zichtbaar uit een schoolgebouw omdat de computers nog aanstaan. Een computerlokaal verbruikt al snel 7.000 kilowattuur elektriciteit per jaar. Als de computers gedurende 20% van de tijd niet worden gebruikt, kunnen we al snel praten over besparingen van honderden euro’s! Let ook vooral op de volgende besparingstips:

• Let bij de aanschaf van apparatuur op de energiezuinigheid
• Voorkom onnodige data opslag, want ook dit kost energie. Ruim ongebruikte data tijdig op
• Stel powermanagement in op computers (automatisch uitschakelen) en voorkom onnodig printen
• Koel de serverruimtes alleen in de serverkasten of stap over op virtuele servers

Bewustwording en gedrag

Een beter milieu begint bij jezelf. Zeker met betrekking tot het gebruik van apparatuur zijn veel besparingen te behalen zodra het personeel en de leerlingen worden aangemoedigd om een rol te spelen in de energietransitie. Maar ook op de andere gebieden speelt ons gedrag een grote rol. Alle energie die er valt te besparen met gedragsmaatregelen is een enorme winst. Een mooi voorbeeld is de Basisschool De Zwanebloem in Zwaanshoek waarbij 41% energie wordt bespaard enkel door aanpassingen in gedrag.

Wil je hiermee ook aan de slag voor jouw school? Kies voor een energy battle of challenge. Werk aan bewustwording door middel van een warme truien dag of neem energiebesparingen mee in het lesmateriaal. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat ook leerlingen goede ideeën hebben om duurzamer en zuiniger te zijn, hen erbij betrekken levert een gezamenlijk doel. 

Of kijk naar dit voorbeeld: I EM Power. Samen met Stichting OTO/ Theater in School werkten wij ook aan een laagdrempelige, inspirerende én motiverende theatervoorstelling voor het voortgezet onderwijs, op basis van improvisatietechnieken. En… besparingen kunnen eventueel ook ingezet worden voor culturele investeringen voor de leerlingen.

De voordelen van automatische energiefactuurcontrole

Energiemonitoring is een erkende maatregel voor energiebesparing, dus grijp deze maatregel aan om grip te krijgen op het energieverbruik binnen jouw schoolgebouw. Zo blijft er meer geld over voor de school en haar educatieve programma’s.

Benieuwd hoe Energiemissie werkt en wat wij voor jouw school kunnen betekenen? Of twijfel je over het invoeren van een EMS / EBS systeem? Neem gerust contact met ons op en wij staan klaar voor jouw vragen.